1)Borsayı Anlamaya Çalışmak
Borsa başlı başına bir tez konusu olabilecek sistemdir. Onu anlamak, tamamıyla çözmek ve sürekli olarak kâr elde edebilmek mümkün değildir. Bu nedenle hangi ekonomik gelişmelerde ve ne gibi durumlarda endeksin yükseldiğini iyi gözlemlemeniz gerekir. Borsada yatırım yaparken bir şirkete kendi sermayeniz ölçüsünde ortak olduğunuzu aklınızdan çıkarmamalı ve bu doğrultuda hareket etmelisiniz. Borsada 2 tip yatırımcı mevcuttur. Bunlar uzun vadeli yatırım yapan kişilerle kısa vadeli yatırım yapan bireylerdir. Kısa vade 1 gün, 1 hafta veya 1 ay olabilir. Uzun vade ise minimum 6 ay 12 ay ve üzeri zaman dilimleri olarak lanse edilebilir. Öncelikle kısa vadeli mi yoksa uzun vadeli mi yatırım yapmak istiyorsunuz buna karar verin. Borsanın riskli bir yatırım platformu olduğunu düşünerek hareket edin.
2)Analiz ve Araştırma Yapın
Analiz ve araştırma yapmadan yatırım yapmak sadece borsada değil diğer yatırım araçlarında da oldukça risklidir. Borsada dikkat edilmesi gereken kriterler arasında analiz ve araştırma oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Bunun için detaylı bir araştırma yapmak, temel ve teknik analiz hakkında bilgi sahibi olmak gerekiyor. Borsada yatırım yapmadan önce temel analiz ve teknik analizle ilgili bilgiler edinmeniz, birikimlerinizi kaybetmenizin önüne geçebilir. Bir hisseye yatırım yapmadan önce şirketin bilançosunu okumayı iyi öğrenmeli ve teknik analizde indikatörler hakkında detaylı bilgi sahibi olmalısınız. Aksi takdirde borsa tüm birikimlerinizi kaybetmenize yol açabilir.
3)Küçük Miktarlarda Yatırım Yapın
Eğer borsaya yeni girecekseniz ilk etapta sizi zorlamayacak şekilde yatırım yapmanız faydanıza olacaktır. Böylece hem öğrendiklerinizi pekiştirebilir hem de canlı olarak sistemi öğrenebilirsiniz. Belli bir alt sınır bulunmasa da 100 – 200 ₺ ile borsaya girmeniz tüm birikimlerinizin azalmasına yada tamamen kaybolmasına engel olacaktır. İlk yatırımınızı büyük miktarlarda yapmanız büyük kayıp yaşamanıza ve borsaya başlamadan direkt olarak sistemden çıkmanıza neden olabilir.
4)Borçla Yatırım Yapmayın
Yapılan en büyük hatalardan birisi borçla yatırım yapmaktır. Borsada dikkat edilmesi gereken etkenler arasında yer alan borçsuz yatırım kayıpların kat kat artmasının önüne geçmektedir. Biraz yatırım yapan ve para kazanan bir kişi hemen daha fazla finansman kaynağı bularak daha büyük yatırım yapmak isteyebilir. Bunun en temel nedeni ise ne yazık ki para kazanma hırsıdır. Para kazanma hırsı olan birisi eğer borsada kâr elde ettiyse daha çok para yatırarak ve daha fazla hisse senedi alım – satım işlemi gerçekleştirmek isteyebilir. Bu durum da kişiyi borç almaya sürükleyebilir. Borç alarak yatırım yapmanız ve bu yatırımların değerinin düşmesi durumunda hem elinizdeki para gidecek hem de borcunuzu ödemeye devam edeceksiniz. Yani borçla yatırım yapmanız bir nevi iki defa borçlanmanıza (hem yatırımlarınızın düşmesine hem de borç almanıza) neden olabilir. Bu nedenle ihtiyacınız olmayan parayla yatırım yapmaya özen göstermelisiniz.
5)Şirketlerin Bilançolarını Okumayı Öğrenin
Bilanço okumak birçok yatırımcının es geçtiği ve yapmadığı önemli bir analiz yöntemidir. Aslında küçük bir araştırma yaparak herkes şirket bilançolarında hangi rakamın ne anlama geldiğini ve şirketin ileriye dönük yatırım yapıp yapmadığını kolaylıkla anlayabilir. Eğer borsada yatırım yapmak istiyorsanız alacağınız hisse senedinin sahibi olan şirketin bilançolarına mutlaka göz atmalı ve buna göre yatırım kararı vermelisiniz.
6)Şirketlerin Temettü Durumuna Bakın
Temettü, şirketlerin yatırımcılarına dağıttığı ‘kâr payı’ olarak adlandırılmaktadır. Her hisse yatırımcısına temettü vermese de birçok büyük şirket daha fazla yatırımcı çekmek adına hissedarlarına temettü dağıtmaktadır. Temettü yılda bir veya birkaç kez dağıtabilmekte ve dağıtılacak olan temettü miktarını şirket belirlemektedir. Bazı şirketler temettü dağıtmamayı ve elde ettikleri kârı yatırım için kullanırken, bazı firmalar ise yatırımcılarını ödüllendirme ve gelecek yeni yatırımları arttırma adına temettü dağıtmayı tercih etmektedirler. Temettünün en güzel yönü hissenin adedi azalmadan yatırımcıya para ödenmesidir. Hisse başına belirlenen temettü miktarı belirlenen tarihte 1 hisseniz de olsa 100.000 adet lot’unuz da olsa ödenmektedir. Özellikle yurt dışında temettü emekliliği kavramına birçok kişinin ilgi gösterdiği bilinmektedir. Borsa İstanbul’da da temettü dağıtan birçok şirket bulunmakta ve temettü dağıtma kriteri borsaya girerken dikkat edilmesi gerekenler arasında yer almaktadır. Yani yatırım yapacağınız şirket eğer her yıl düzenli temettü ödüyor ve büyümeye – değerini arttırmaya devam ediyorsa bu sizin için büyük bir fayda sağlayabilir.
7)Temel ve Teknik Analizi Öğrenin
Temel analiz daha çok bilanço ve şirketin kârlılığı büyüme oranı ve gelirlerini kapsayan bir analiz türüdür. Temel analizde hisse grafiğine bakılmaz ve genel olarak şirketin bilançosu analiz edilir. Teknik analizde ise tamamen indikatörler kullanılarak hisse grafiği incelenir ve bu doğrultuda analiz yapılır. Borsaya girerken dikkat edilmesi gerekenler arasında teknik ve temel analiz önemli yer tutmaktadır. Bu analizler hakkında hiç bilgi sahibi değilseniz borsa sizin için bir yatırım aracı değil kumar aracına dönüşebilir. Bu nedenle mutlaka borsaya girmeden önce teknik ve temel analiz hakkında bilgi sahibi olmalısınız.
8)İhtiyacınız Olmayan Parayla Yatırım Yapın
Borsaya girerken dikkat edilmesi gerekenler arasında en önemli kriterlerden birisi olmasına rağmen ihtiyaç duyulan parayla yatırım yapılması büyük hatalar arasında yer almaktadır. Birçok kişi borcu veya bir ihtiyacı olduğu halde kredi çekerek veya borç alarak borsaya girebilmektedir. Bu genel olarak borçları kapatma veya ihtiyaçları biran önce karşılama isteğinden kaynaklanmaktadır. Ancak ihtiyaç duyulan parayla yatırım yapmanız borsada başarısız olmanıza ve elinizdeki yatırımlarınızı kaybetmenize neden olabilir. Bir araba almak için uzun yıllardır para biriktiren bir kişi araba almak yerine borsaya girdiğinde başarısız olursa panikleyebilir ve almış olduğu hisseleri zararına satabilir. Bu da hem birikim miktarının azalarak artık araba alamayacak durumda olmasına hem de psikolojik olarak yıpranmasına neden olur. Bu nedenle borsaya girerken dikkat edilmesi gereken kriterler arasında en önemlilerinden birisi ihtiyaç duyulan parayla yatırım yapmaktan kaçınılmasıdır.
9)Sakin Kalın – Panik Yapmayın
Tüm birikiminizi bir hisseye yatırdığınızda yükseldiğinde sevineceğiniz gibi düştüğünde ise oldukça moraliniz bozulacaktır. Hisseler zaman zaman yükselir ve ani düşüşler de görülebilir. Ani değer artışı veya azalışında panik yaparak satmanız direkt olarak zarar etmenize neden olabilir. Bu nedenle borsaya girerken kendinize bir strateji belirlemeli ve bu strateji doğrultusunda adım atmalısınız. Eğer günlük veya haftalık alım – satı yaparak kısa vadede kâr elde etmeyi bekliyorsanız bunun için çok çalışmalı ve iyi bir analiz yeteneğine sahip olmalısınız. Kısa vadeli yatırımlardaki ani düşüşlerden etkilenmemeli ve elinizdeki hisseleri her düşüşte satmamalısınız. Aksi takdirde birikimlerinizin çoğunu kaybetmeniz söz konusu olacaktır.
10)Şirketlerin Kâr Marjına Bakın
Her şirket kendi finansal verilerini açıklamakla yükümlüdür. Yani yatırım yapılacak olan şirketlerin finansal verileri internet üzerinden kolay bir şekilde analiz edilebilmektedir. En fazla dikkat edilmesi gereken finansal verilerden birisi de kâr marjıdır. Borsada yatırım yaparken dikkat edilmesi gerekenler arasında yer alan kâr marjı analizi kâr oranı ile sıklıkla karıştırılmaktadır. Kâr marjı, net kâr / net satışlar formülüyle hesaplanmaktadır. Kâr marjı yüksek olan bir şirket doğru yatırımlar yapıyor denilebilir. Şirketin kâr marjı ne kadar yüksekse büyüme potansiyeli de aynı doğrultuda seyredebilir.
11)Sürekli Olarak Al –Sat Yapmayın
Borsaya girerken dikkat edilmesi gerekenler arasında yer alan bir diğer nokta da sürekli olarak işlem yapılmasıdır. Buna eski yatırımcılardan da örnekler verilebilir. Uzun yıllardır borsada olan kişiler de zaman zaman sürekli al sat yapabilmekte ve kısa vadede çok para kazanmayı amaçlamaktadır. Ancak sürekli al sat yapılması hisse grafiğinin düşüşe geçtiği zamanlarda zarar etmenize veya psikolojinizin olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Bu nedenle orta vade veya uzun vadeli yatırımı düşünmeniz gelir elde etmeniz açısından size daha faydalı olabilir. Sürekli al – sat yapmanız bir yerde tıkanmanıza ve zarar etmenize neden olacaktır.
12)Ani Düşüşlerde Heyecana Kapılmayın
Borsada yapılan en büyük hatalardan birisi de ani düşüş yaşandığı zaman sürekli satış yapılmasıdır. Birçok yatırımcı hisseleri düşüş yaşadığı zaman zararın neresinden dönersen kârdır mantığıyla ani bir şekilde satış yapmaktadır. Ancak hızlı yükseliş veya düşüşler sürekli olacak ve sürekli artış – düşüş yaşanmayacaktır. Kısa vadeli yatırım yapan birçok kişi belli noktalar belirleyerek zarar kes işlemi yapsa da uzun vadeli yatırımcıların birçoğu ani düşüşlerden korkmamaktadır. Ani düşüş yaşayan birçok hissenin uzun vadede yükseldiği gözlemlenebilir. Bu nedenle düşüş yaşandığı zaman hisseyi elinizden çıkarmak istiyorsanız kendinize bir stop loss noktası belirleyebilirsiniz. Uzun vadeli yatırım düşünüyorsanız ani düşüş yaşandığı zamanlarda korkmanıza gerek yoktur.
13)Kademeli Alım Yapın
Borsaya girerken dikkat edilmesi gerekenlerden birisi de tek fiyattan alım – satım yapılmamasıdır. Eğer bir hisseyi tek fiyattan alıp sadece yükseldiğinde satmak isterseniz çok uzun bir süre beklemeniz gerekebilir. Daha da kötü ihtimal olarak o hisse size hiç kâr getirmeyebilir. Bu nedenle hisse fiyatı düşerken farklı fiyatlardan alım yaparak yükseldiğinde ise farklı fiyatlardan satış yaparak zarar ihtimalini oldukça azaltabilirsiniz.
14)Hisse Senedi Sepeti Yapın
Sepet yapmak borsa yatırımında önemli bir yer tutmaktadır. Yumurtaları aynı sepete koyan bir kişi sepeti düşürdüğünde yumurtaların hepsi kırılacaktır. Ancak farklı sepetlerde taşınırsa sadece düşen sepetteki yumurtalar kırılır. Bu nedenle bütün birikiminizi tek bir hisseye yatırmamanız sizin açınızdan daha faydalı olabilir. Almak istediğiniz hisselere teknik ve temel analiz sonrası karar verdiyseniz tüm paranızı bu hisse senedine yatırmak yerine birikiminizi 10’a bölerek her bir hisseye birikiminizin yüzde 10’unu yatırmanız tüm birikimlerinizi kaybetmenizin önüne geçecektir. Sepet yatırımı tamamen zarar etmenizin önüne geçebilir ve yatırım yaptığınız bir hisse değer kaybederken diğer değer kazanabilir ve yatırım portföyünüz dengelenebilir.
15)Kimseden Yatırım Tavsiyesi Almayın!
Borsaya girerken dikkat edilesi gerekenler arasında belki de en önemlisi kimseden yatırım tavsiyesi almamaktır. Araştırma ve analiz yapacaksanız bunu kendiniz yapmalısınız. Bir başkasının analizi veya stratejisiyle yatırım yaptığınızda sizin finansal durumunuz o kişinin durumuna göre farklı olabilir ve bu strateji sizi zarara sokabilir. Dolayısıyla birinden yatırım tavsiyesi alarak kesinlikle yatırım yapmayın ve kimsenin önerisini dikkate almayın. Bunun yerine yatırımlarınızı nasıl değerlendirebileceğinizi araştırarak kendiniz belirleyin. Özellikle birçok spekülatörün piyasada olduğunu ve hisse fiyatlarına etki ettiğini varsayarsak kendinizi analiz konusunda geliştirerek yatırım dünyasında başarıya ulaşabilirsiniz.
16)Borsa Ne Oyundur, Ne De Kumar!
Borsa genel olarak halk arasında oyun olarak bilinir. Zira borsa oynamak deyimi de bu inanıştan dolayı gelmektedir. Ancak paranın olduğu hiçbir platform oyun olarak adlandırılmamalıdır. Kumar benzetmesi de son derece yanlıştır. Zira kumarda tamamen şans varken borsa da temel ve teknik analiz mevcuttur. Yani borsada yatırım yaparken dikkat edilmesi gerekenler arasında bu platformun kumar ve oyun olmadığı en önemli kriterlerdendir. Eğer bunun tamamen şans olduğunu düşünüyorsanız borsaya hiç girmemeniz olan birikimlerinizin de kaybolmasının önüne geçecektir. Borsada dikkat edilmesi gerekenler size yatırım yapmadan önce bilgilendirme olarak sunulmuştur. Sadece borsada değil diğer yatırım araçlarında da kişisel analiz oldukça önemlidir. Borsada tavsiye veren birçok kişi yer almaktadır bu nedenle kimsenin yönlendirmesine fırsat vermeden kendi analizinizi yapmalı ve bu kişisel analiz ve görüşler doğrultusunda borsada yatırım yapmalısınız. Halkaarz